Wythnos Gweithredu Dros Ddementia – Mai 17-22
Dan arweiniad y Gymdeithas Alzheimer’s, bydd y cyhoedd yn dod at ei gilydd yn ystod Wythnos Gweithredu Dros Ddementia i wella bywydau pobl sy’n cael eu heffeithio gan ddementia.
Wrth godi ymwybyddiaeth am ddementia, dylid cofio pum neges allweddol:
- NID yw dementia yn rhan naturiol o heneiddio – Nid pawb fydd yn datblygu dementia pan fyddant yn mynd yn hŷn ac nid yw pawb sy’n datblygu dementia yn hen. Er bo’r achosion yn brin, mae yna bobl yn eu hugeiniau sydd wedi cael diagnosis o ddementia.
- Mae dementia yn cael ei achosi gan glefydau ar yr ymennydd – Fel y gall unrhyw organ arall yn y corff gael ei niweidio gan glefyd, mae dementia yn cael ei achosi pan fydd clefyd yn niweidio’r ymennydd yn gorfforol.
- Nid yw dementia yn golygu colli eich cof yn unig – Mae’r ymennydd yn rheoli amrywiaeth o swyddogaethau ar wahân i’r cof. Gall cyfathrebu, sgiliau echddygol, dilyniannu a’r golwg gael eu heffeithio gan ddementia.
- Mae yna fwy i’r unigolyn na’r dementia –Yn yr un modd a byddem yn edrych ar unigolyn â chanser neu ddiabetes ac yn gweld yr unigolyn cyn y salwch, mae yna fwy i’r unigolyn na’r dementia.
- Mae’n bosibl byw yn dda gyda dementia – I bobl sy’n byw â dementia, efallai byddant yn dal yn gallu gweithio, gyrru a chael perthnasau. Byddai beth allent ei wneud, ac am ba mor hir, yn dibynnu ar amgylchiadau’r unigolyn.
Mae’r term ‘byw’n dda’ yn golygu pethau gwahanol i wahanol bobl, ac nid yw’n golygu nad yw byw â dementia yn dod gyda’i heriau. Mae’n dal yn bosibl i fyw’n dda er gwaetha’r heriau hyn a gall bobl yn y gymuned helpu gyda hyn.
Sut allwch chi helpu
Mae pob math o ffyrdd y gall pobl helpu’r rhai sy’n byw â dementia trwy wneud newidiadau bach i’r ffordd y maent yn ymdrin â’r pwnc.
- Cofrestru -
- Newidiwch eich iaith – Pan fyddwch yn siarad am ddementia, peidiwch â defnyddio geiriau negyddol sy’n cyfleu meddyliau drwg am y cyflwr. Enghraifft dda yw dweud bod rhywun yn “byw â dementia”, yn hytrach na “dioddef ohono”.
- Ewch i weld rhywun sydd â dementia – Gall y pum munud neu’r awran fach honno yn eich amser rhydd roi hwb cadarnhaol i rywun sy’n byw â dementia.
- Byddwch yn amyneddgar ag eraill – Mae’n hawdd mynd yn rhwystredig pan fyddwch yn gorfod ailadrodd yr un atebion i’r un cwestiynau dro ar ôl tro. Gall fod yn rhwystredig pan fyddwch yn ceisio annog cof rhywun hefyd. Arhoswch, cofiwch nid eu bai nhw ydi o eu bod yn gofyn yr un peth eto neu ddim yn gallu cofio atgof o’r diwrnod o’r blaen. Efallai bydd angen i chi ddweud yr un peth drosodd a throsodd ond bydd gwylltio neu weiddi ar rywun sy’n byw â dementia ond yn eu cynhyrfu. Ni fyddant yn cofio pam oeddent yn teimlo’n drist y tro nesa iddynt eich gweld chi ond bydd y teimlad yn dal yna.
- Ymunwch neu dechreuwch grŵp llywio Cymunedau sy’n Deall Dementia – Ewch ati i gael y gymuned yn rhan o ledaenu ymwybyddiaeth a sicrhau fod bywyd i’r rhai sy’n byw â dementia mor gyfforddus â phosibl.
Mae yna sawl ffordd arall y gallwch gymryd rhan a chefnogi’r rhai sy’n byw â dementia. Efallai y byddwch yn synnu bod siopau yn eich cymuned yn cymryd rhan yn y newid hwn hefyd.
O’r golwg yng ngolwg pawb
Mae archfarchnadoedd yn gwneud cymaint o bethau cadarnhaol nad yw llawer ohonom yn sylwi arnynt. Er enghraifft, mae rhai archfarchnadoedd yn agor yn gynt i’r rhai sy’n byw â dementia ac maent yn troi’r cerddoriaeth i lawr nei i ffwrdd yn gyfan gwbl i leihau lefelau straen.
Maent yn tynnu’r carpedi du yr ydych yn eu gweld yn nhu blaen y siop. Efallai bod hyn yn ymddangos yn rhyfedd i chi ond meddyliwch am rywun sydd â nam golwg oherwydd dementia. Iddyn nhw, mae’r mat yn edrych fel twll mawr yn y llawr y gallant ddisgyn i mewn iddo felly ni fyddant yn mynd yn agos ato gan eu bod yn ofn disgyn i mewn. Mae symud y mat yn cael gwared â’r pryder.
Mae gan rai archfarchnadoedd staff pwrpasol a fydd yn helpu pobl â dementia wrth iddynt ymweld â’r siop ac yn eu helpu gyda’u harian os yw cyfrif yn anodd iddynt.
Dyma i chi lond llaw o lawer mwy o effeithiau cadarnhaol sy’n digwydd ar eich carreg drws. Allwch chi feddwl am un y gallwch ddechrau ei wneud?
Datblygiadau mewn technoleg
Ychwanegiad newydd i’r ffordd y gall y rhai sy’n byw â dementia gael eu gofalu amdanynt yn fwy effeithiol yw drwy gyflwyno technoleg newydd anhygoel. Enw’r ddyfais yw RITA, sy’n sefyll am Gweithgareddau Therapi Hel Atgofion Rhyngweithiol.
Mae’n dod ar ffurf sgrîn cyffwrdd neu lechen hawdd ei ddefnyddio i roi adloniant a therapi i helpu cleifion i gofio a rhannu pethau o’u gorffennol yn defnyddio cerddoriaeth a gwylio adroddiadau newyddion o ddigwyddiadau hanesyddol. Mae’r nodweddion eraill yn cynnwys ffilmiau, carioci a chwarae gemau.
Mae llawer o fanteision i’w cael o’r ddyfais hon. Mae’n helpu teuluoedd a gofalwyr i gyfathrebu â’r unigolyn yn fwy effeithiol ac mae’n rhoi canlyniadau lles a hwyliau cadarnhaol i’r claf a’r gofalwr.
Gellir creu ffeil bersonol gyda holl anghenion yr unigolyn a’r hyn y mae’n ei hoffi – fel ei hoff gerddoriaeth a ffilmiau. Mae hyn yn creu ffordd fwy personol ac effeithiol i ofalu am yr unigolyn hwnnw yn unol â’i ofynion meddygol a’i ddiddordebau personol, a allai fod yn ffactor ymlaciol i leihau pryder a straen.
