In an attempt to impose the American value system on the Vietnamese, the Marines concluded operations called, in Orwellian Newspeak, "county fairs." Villagers were taught how to wash their children, made to watch Disney films on hygiene, had their teeth pulled, were given real toilets with seats, and were introduced to filter tips.

Mae gwaith un o ffotograffwyr mwyaf enwog Gogledd Cymru i’w weld mewn arddangosfa newydd yn Amgueddfa Wrecsam.

Roedd Phillip Jones Griffiths yn un o’r ffotograffwyr mwyaf dylanwadol o ddiwedd yr 20fed ganrif. Ganwyd a chodi yn Rhuddlan, Gogledd Cymru. Roedd Griffiths yn heddychwr gydol oes a cheisiodd ddatgelu effaith rhyfel ar ymladdwyr a sifiliaid trwy ei waith.

Mae’r arddangosfa sydd i ddod, ganrif o’r ‘rhyfel i orffen pob rhyfel’, yn canolbwyntio ar ei luniau o ddau wrthdaro estynedig: Rhyfel Fietnam yn ne-ddwyrain Asia a’r trafferthion yng Ngogledd Iwerddon.

OHERWYDD SETLIAD SIOMEDIG GAN LYWODRAETH CYMRU, MAE RHAID I NI NEUD MWY O DORIADAU. MYNEGWCH EICH BARN…

O Rhyl I Saigon

Dechreuodd yrfa hir Phillip Jones Griffiths mewn ffotograffiaeth ar arfordir Gogledd Cymru, lle daeth yn aelod o Glwb Camera’r Rhyl tra’n dal i fod yn ysgol, gan gymryd lluniau priodasau a gweithio yng ngwersyll gwyliau Golden Sands.

Ar ôl gadael yr ysgol daeth Phillip yn fferyllydd prentis yn Boots yn Y Rhyl lle roedd yn gallu benthyg camerâu ar gyfer y penwythnos. Dyma pan fe ddysgodd sut i gymryd lluniau.

Dywedodd Phillip unwaith: “Cefais yr holl bethau tirlun hardd allan o’r ffordd yng Ngogledd Cymru ac roeddwn yn barod am weddill y byd.”

Ar ôl astudio fferyllfa ym Mhrifysgol Lerpwl, symudodd Phillip i Lundain lle bu’n gweithio nosweithiau a gwneud ffotograffiaeth ar ei liwt ei hun ar gyfer y Sunday Times a’r Guardian, cyn ymuno â staff The Observer ym 1961.

Dilynodd aseiniadau yn Ewrop, Affrica a Gogledd America. Yna ym 1966 fe gyrhaeddodd Phillip yn Fietnam ac fe ddatblygodd barch yn gyflym i’r bobl lleol.

Wedi’i ysbrydoli gan ei gredoau heddychog, credodd Griffiths mai ei rôl fel ffotograffydd oedd cwestiynu moesoldeb y Rhyfel.

Yn 1971, cyhoeddodd Griffiths Vietnam Inc, llyfr a ddaeth yn fuan yn glasur ffotograffiaethyddiaeth.

Ym 1972 a 1973 teithiodd i Ogledd Iwerddon ar uchder y Trafferthion. Mae ei luniau o’r cyfnod hwn yn dangos sut roedd rhyfel trefol yn gymysg â bywyd bob dydd.

Bu farw Griffiths yn 2008. Dymunai ei gasgliad gael ei gadw yn nhir ei enedigaeth a sefydlu Sefydliad Phillip Jones Griffiths ar gyfer Astudio Rhyfel.

Eicon ffotograffiaeth Gymreig

Dywedodd Aelod Arweiniol Pobl – Cymunedau, Partneriaethau, Gwarchod y Cyhoedd a Diogelwch Cymunedau, y Cyng. Hugh Jones: “Mae Phillip Jones Griffiths yn un o’r ffigurau mwyaf dyfeisgar a dylanwadol ym myd ffotograffiaeth. Mae ei ddelweddau o ryfel a gwrthdaro a’i effaith ar bobl gyffredin wedi gadael etifeddiaeth amhrisiadwy ac rwyf wrth fy modd ein bod ni’n gallu i ddangos rhywfaint o hyn yn Wrecsam.”

“Mae’r arddangosfa’n cynnwys rhai delweddau hynod bwerus ac ysgogol sy’n wirioneddol angen eu gweld yn agos i gael effaith lawn. Rwy’n gobeithio y bydd cymaint o bobl â phosib yn cymryd y cyfle i ddod i weld gwaith yr eicon ffotograffiaeth Gymreig hon. ”

  • Mae Rhyfel a Heddwch: Phillip Jones a Pŵer ffotograffiaeth yn cael eu harddangos yn Amgueddfa Wrecsam o ddydd Sadwrn 10 Tachwedd – Sadwrn Mawrth 2.
  • Mae’r arddangosfa wedi’i seilio ar Phillip Jones Griffiths: Ffocws ar Ryfel a Heddwch Cymru, yr arddangosfa wreiddiol a baratowyd gan Mari Elin Jones a Jamie Thomas yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth, mewn cydweithrediad â Sefydliad Phillip Jones Griffiths.
  • Diolch arbennig i’r curaduron gwadd: Craig Colville a David Heke.

Am ragor o wybodaeth am Wasanaeth Amgueddfa a Threftadaeth Wrecsam ewch i’r wefan.

DWI ISIO MYNEGI FY MARN DOES DIM OTS GEN I

ERTHYGLAU PERTHNASOLMWY O'R AWDUR